هیپنوتیزم
هیپنوتیزم یا خوابگری شاخه‌ای از علم روان‌شناسی است که در آن به وسیلهٔ تلقین، شخص در حالت خاصی از هوشیاری قرار می‌گیرد. هیپنوتیزم یا به‌طور دقیقتر موجب تسلط دیگری بر فرد نمی‌شود بلکه دیگری با ضمیر ناخودآگاه آدمی به مکالمه و القای تلقینات می‌پردازد. همهٔ هیپنوزها به نحوی خودهیپنوتیزم است و هیپنوتیزور خارجی فقط مامای هیپنوز از درون انسان است و آن را می‌زایاند. همه مکاتب و عرفا به نحوی با هیپنوز درگیر بوده‌اند. ضمیر ناخودآگاه تنها یک تئوریست که توضیح حقایق روی آن سوار میشود. هیپنوتیزور نمی‌تواند هرآنچه دوست داشت به سوژه تلقین کند. هیپنوتیزم یک امر خارق‌العاده نیست؛ و کارایی عجیب و غریب ندارد. اگر هم آثار غریبی داشته باشد در عدهٔ کمی دارد و خیلی قابل تکرار و تأیید نیست بنابراین از منظر علم رسمی پاره‌ای غرایب مشاهده شده در هیپنوز قابل اعتبار و برداشت کلی نیستند. (مبحث شستشوی مغزی البته در این وادی مطرح است ولی میزان پایداری این کارها باید بیشتر ارزیابی شود) هیپنوز خواب نیست. امواج مغزی در این حالت با امواج مغزی حالت خواب در بسیاری موارد فرق می‌کند. از یک منظر هیپنوز با تلقین معمولی هم فرق دارد چرا که مناطقی که بر اثر تلقین تحریک میشود با مناطق تحریک شده هنگام هیپنوز متفاوت است. در طی این فرایند، شخص هیپنوتیزور قادر است هر آنچه در نظر دارد به شخص هیپنوتیزم شده القا کند زیرا در این حالت تلقینات هیپنوتیزور به جای حواس بدن عمل می‌کند و ضمیر ناخودآگاه انسان را تحت کنترل خویش قرار می‌دهد.البته هرآنچه هیپنوتیزور می‌خواهد به هیپنوتیزم شونده تحمیل و تلقین نمی‌شود، هیپنوز جبر ایجاد نمی‌کند.
خودهیپنوتیزم یعنی آن که شما خودتان را هیپنوتیزم کنید، این کار فقط با تمرکز و تفکر خود فرد صورت می‌پذیرد. در خودهیپنوتیزمی انسان با تأثیر گذاشتن در ضمیر ناخودآگاه می‌تواند اخلاق و توانایی‌های خویش را تغییر دهد.
روش‌های متعددی در هیپنوتیزم وجود دارد که در اصول مانند هم هستند. برای آن‌که خود را هیپنوتیزم کنید مراحل زیر را طی کنید. توجه داشته باشید که روش زیر هیچ‌گونه ضرر یا خطری ندارد، سعی کنید که خوابتان نبرد. این روش را در وضعیتی انجام دهید که نه زیاد گرسنه باشید و نه زیاد شکمتان پر باشد. البته کاملاً مشخص است که دلیل این مسئله همان تمرکز هوشیارانه وعدم به خواب رفتن است.
مرحله اول
ریلکس کردن: در ابتدا روی یک صندلی بنشینید یا ترجیحاً روی تخت یا زمین دراز بکشید. سپس چشمانتان را ببندید و تمرکزتان را روی نفس کشیدن بگذارید. کاملاً بی‌حرکت باشید و با هر بازدم بدنتان را شل‌تر کنید و فکر کنید که بدنتان سنگین و سنگین تر میشود.
- اکنون احساس کنید که از کف پایتان انرژی گرمی نفوذ می‌کند این انرژی به هرجا که برود آن جا را سنگین و کرخت و شل می‌کند بنابراین کف پایتان نیز سنگین و کرخت میشود؛ و کم‌کم به مچ پایتان می‌رسد و همین‌طور به ساق پا، زانو و تمام ران و کشالهٔ ران شما.
- بعد از آن که این انرژی تمام پاهایتان را سنگین و شل و کرخت کرد کم‌کم به درون شکم شما نفوذ می‌کند و تمام کلیه‌ها و رودهٔ شما را نیز به این حالت دچار می‌کند قفسهٔ سینهٔ شما را دربر می‌گیرد و به کمر شما نیز نفوذ می‌کند. توجه‌تان به بازدم‌هایتان باشد که با هر بازدم بدنتان شل‌تر و کرخت تر میشود.
- با هر بازدم بدنتان سنگین و شل و کرخت میشود مخصوصاً پلک‌هایتان مدام سنگین و سنگین تر میشود. کم‌کم انرژی به گردنتان و موی و پوست سر و صورتتان می‌رسد بدنتان کاملاً شل، سنگین و کرخت است.
مرحله دوم
توجه داشته باشید که مرحله اول را باید به خوبی اجرا کرده باشید. اکنون احساس می‌کنید که دست راست یا چپتان (هرکدام که ترجیح می‌دهید) مانند بادکنک سبک شده‌است و کم‌کم به بالا می‌رود این را به خوبی تصور و تلقین کنید. آن‌گاه متوجه می‌شوید که دستتان تکان می‌خورد و به بالا می‌رود. (البته ممکن است که دست شما بالا برود و متوجه نشوید یا فکر کنید دستتان بالا می‌رود ولی چنین نشود یا اصلاً اتفاقی رخ ندهد یا کمی تکان بخورد که بستگی به میزان کیفیت هیپنوتیزم شما دارد که با تمرین می‌توانید کیفیت آن را بیشتر کنید) سپس دوباره فکر کنید که دست شما سنگین میشود و این موجب میشود که دستتان آرام آرام پایین آید. تبریک می‌گویم شما هیپنوتیزم شدید.
مرحله سوم
خروج از هیپنوتیزم: اکنون تصور کنید که بدنتان آرام آرام به حالت نرمال برمی‌گردد و آرام چشمانتان را باز کنید، دستانتان را مشت کنید پاهایتان را باز و بسته کنید و کمی راه بروید تا به حالت اول بازگردید.
تفاوت هیبنوتیزم و هیپنوتیزم درمانی چیست؟
اگرچه هیبنوتیزم و هیپنوتراپی کلماتی هستند که به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما این دو کلمه یکسان نیستند. هیپنوتیزم بیشتر حالت ذهنی است در حالی که هیبنوتیزم درمانی یا هیپنوتراپی نام نسخه درمانی است که در آن از هیپنوتیزم استفاده میشود.
در هنگام هیپنوتیزم چه اتفاقی برای مغز می افتد؟
این که آیا هیپنوتیزم یک حالت تغییر یافته آگاهی است یا خیر حدود 200 سال است که بحث شده است. امروزه به نظر می‌رسد مطالعات تصویربرداری مغز تأیید می‌کند که هیپنوتیزم یک حالت تغییر یافته است. مطالعات متعدد با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG)، توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) و تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی (fMRI) تغییرات مشخصی را در مغز در طول هیپنوتیزم و در پاسخ به پیشنهاد نشان می‌دهد. مطالعات تصویربرداری مغزی که اثر کلی حالت هیپنوتیزم را مشاهده می‌کنند (بر خلاف اثرات پیشنهادات خاص) نشان داده‌اند که هیپنوتیزم باعث تغییرات قابل مشاهده در نواحی مغز و سیستم‌های درگیر در موارد زیر میشود:
- آگاهی و احساس خود
- جذب توجه و تفکر مفهومی خود به خود
- تمرکز، کنترل توجه و عملکرد اجرایی (استدلال، حل مسئله، برنامه ریزی، خودکنترلی و انعطاف پذیری شناختی).
- عملکردهای بالاتر قشر مغز.
- آگاهی و کنترل فرآیندهای درونی بدن و احساسات.
- ارزیابی عاطفی و نگرانی.
مطالعاتی که اثرات پیشنهادات هیپنوتیزمی را مشاهده می‌کنند اغلب بر پاسخ عصبی فیزیولوژیکی به پیشنهادات درد، عملکرد حرکتی و فلج اندام، تصویرسازی ذهنی و حافظه متمرکز شده‌اند. این مطالعات نه تنها نشان می‌دهند که تغییرات در فیزیولوژی مغز رخ می‌دهد، بلکه این تغییرات پدیده‌ها و رفتارهای مشاهده شده در هیپنوتیزم را نیز توضیح می‌دهد. نشان داده شده است که پیشنهاد هیپنوتیزم بر نواحی مغز و سیستم‌های درگیر در موارد زیر تأثیر می‌گذارد:
- خواب و هوشیاری
- کنترل محرک‌ها
- عملکردهای خودمختار، احساسات، انگیزه، کنترل تکانه، پیش بینی پاداش و تصمیم گیری
- درک رنگ
- استدلال و تصمیم گیری
- تصویرسازی، خودآگاهی و کنترل حرکتی
